Nowe obrazy w Muzeum Narodowym

Józef Szermentowski i Franciszek Kostrzewski należeli do nurtu polskiego i europejskiego realizmu II połowy XIX wieku. Obaj związani byli z regionem świętokrzyskim, kształcili się w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych i należeli do „cyganerii malarskiej”, skupionej wokół Marcina Olszyńskiego. Obaj przebywali w Kielcach, na zaproszenie kolekcjonera i mecenasa młodych artystów Tomasza Zielińskiego. Obaj też uprawiali malarstwo pejzażowo-rodzajowe i ilustratorstwo, krytycznie przedstawiając sytuację chłopów i biedoty miejskiej.

"Połów ryb" Franciszka Kostrzewskiego powstał w 1864 roku, czyli w najlepszym okresie twórczości artysty, gdy ten skupiony był głównie na malarstwie, porzuconym w latach późniejszych na rzecz rysunku i karykatury. Obraz ma kompozycję charakterystyczną dla wielu prac Kostrzewskiego, czyli przedstawień grup postaci rozmieszczonych na kilku planach rozległego krajobrazu. W "Połowie ryb" na pierwszym planie artysta umieścił krępego mężczyznę i zapewne sprzedającego mu rybę, kilkuletniego chłopca. Głębiej widać między innymi kobietę klęczącą przy cebrzyku i obierającą rybę, raczkujące u jej boku małe dziecko, a także dwóch mężczyzn łowiących ryby w sieć. Z pieczołowitością i drobiazgowością odtworzone zostały stroje poszczególnych osób. Warto zwrócić uwagę na znakomite przedstawienie zieleni, łączące drobiazgowość przywołującą skojarzenia z manierą mistrzów niderlandzkich z prowadzoną przez artystę podczas studiów plenerowych własną obserwacją przyrody.

Obraz "Wspomnienia" Józefa Szermentowskiego namalowany został w 1865 roku w Paryżu. W tym samym roku pokazano go na wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Literatura i prasa wzmiankują o kilku wersjach tego tematu. Już po roku Szermentowski powtórzył motyw, malując kompozycję zamkniętą w ciaśniejszym kadrze, przybliżył nieco postać kobiety, zrezygnował natomiast z zabudowań w tle.

W kolekcji Muzeum Narodowego w Kielcach znajdują się 34 obrazy Józefa Szermentowskiego, tym samym, jest to największy zbiór prac tego artysty w zasobach muzealnych w Polsce. Pochodzą one z różnych okresów twórczości, od wczesnych, z pierwszej połowy lat 50. XIX wieku po dzieła dojrzałe, tworzone już w Paryżu.

Obydwa dzieła będą eksponowane w Galerii Malarstwa Polskiego, która zostanie otwarta po zakończeniu remontu w maju 2019 roku. Będzie się w niej znajdować osobna sala poświęcona Szermentowskiemu i Kostrzewskiemu. Teraz obrazy można oglądać w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie, gdzie na czas remontu została wypożyczona znaczna część zbiorów muzealnych.

Obrazy zostały zakupione przez Muzeum Narodowe w Kielcach w ramach programu ministerialnego Kolekcje Muzealne. Zakup dofinansowany został ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Wkład własny zapewnił drugi organizator muzeum, czyli województwo świętokrzyskie. Łączna kwota dwóch obrazów to ponad 150 tysięcy złotych.