Świętokrzyskie na wakacje: Zachełmie

Tetrapody to pierwsze czworonogi wywodzące się od ryb, które wyszły na ziemię. Są one wspólnym przodkiem owodniowców, współczesnych gadów oraz wszystkich ich potomków. Świętokrzyskie odciski mają około 390 milionów lat. Odkrycie tak starych śladów zmieniło poglądy naukowców na temat ich ewolucji. Dotychczas uważano że tetrapody wyewoluowały z ryb około 375 milionów lat temu. Natomiast świętokrzyski tetrapod opuścił wodę 15 milionów lat wcześniej. Wyciągnięto wniosek że musiał on powstać o wiele wcześniej, czyli około 400 milionów lat temu.

– Ślady tetrapoda robią ogromne wrażenie na niedoświadczonych oczach. Nie mieści mi się w głowie jak zwierzę mogło zostawić swój odcisk tak dawno temu – dzieli się z nami Tomek, zagorzały rowerzysta.

W 2002 roku ślady odnalazł Grzegorz Niedźwiedzki, a do 2008 roku studiował je z Piotrem Szrekiem. Rezerwat przyrody nieożywionej Zachełmie został utworzony w 2010 roku, aby uchronić najstarsze na świecie odciski czworonogów. Od tamtego czasu można spacerować po dnie zachowanej kopalni i podziwiać ślady naszych dawnych krewnych. Na miejscu znajdują się tablice edukacyjne dla zaciekawionych widzów. Wspinając się ostrożnie po zboczu, da się porównać swoją rękę do zagłębień w ścianie skalnej.

– Byłem ostatnio na Zachełmiu i czasami trudno sobie wyobrazić, że cały ten teren był kiedyś pod wodą. Patrząc na skały wyobrażam sobie chodzące po nich pierwsze zwierzęta. Na pewno było tam bardziej kolorowo niż jest teraz – wypowiada się Tomasz.

Polska w okresie dewonu, czyli 400 milionów lat temu, znajdowała się pod wodą i przy równiku. Klimat był tropikalny i sprzyjał rozwojowi nowych gatunków. Skały osadowe, które występują na terenie Zachełmia powstały podczas osuszania terenu i przypływów wody.

– Na terenie naszego rejonu znajdowało się kiedyś morze dewońskie, występował klimat ciepły. Po tych czasach pozostało mnóstwo tropów różnych zwierząt, takich jak tetrapody – mówi Dorota Czesak, przewodnik świętokrzyski.

Dziś spacerując po rezerwacie obserwujemy różne warstwy kamienne oraz minerały. Występuje tam ekosystem skalny, co oznacza, że flora jest uboga, choć kiedyś miejsce tętniło życiem. To jednak nie przeszkadza w podziwianiu przyrody nieożywionej. Nieopodal tego ważnego obiektu geologicznego mieści się pomnik przyrody Dąb Bartek i ośrodek rekreacyjny Polanika. Dąb jest jednym z najstarszych w Polsce, a jego wiek oszacowano na 687 lat. Mimo próchnienia, które staje się coraz większym problemem, jest on lokalnym zabytkiem. Mieszkańcy dokładają starań aby utrzymał się jak najdłużej dla przyszłych pokoleń.

– Trasa rowerowa nie jest trudna choć jest trochę pod górkę.Za to widoki piękne i jest cicho, idealnie na chwilę oddechu od miasta. Będąc w gminie pojechałem jeszcze pod Dąb Bartek, żeby zobaczyć co jeszcze świętokrzyskie oferuje. Byłem pozytywnie zaskoczony myślałem że to tylko pomnik przyrody – opowiada nasz rozmówca.

Teraz tetrapoda można tropić w gminie Zagnańsk. Jego ślady podziwia się cały rok, lecz najlepiej latem. Odwiedzając Kielce jest to jeden z punktów wycieczki, którego nie można ominąć.