PUBLICYSTYKA
Niezłomni wrócili
Pierwszego marca znów będziemy obchodzić Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. To święto zawsze jest okazją do przypomnienia osób, które tuż po II wojnie światowej stawiły komunistom zdecydowany opór. Warto podkreślić, że pamięć o bohaterach podziemia towarzyszy nam nie tylko tego dnia.
O Żołnierzach Wyklętych głośniej zrobiło się stosunkowo niedawno. Dopiero przemiany ustrojowe sprzed trzech dekad umożliwiły rozpoczęcie procesu odkłamywania historii. Wcześniej członkowie antykomunistycznego podziemia byli fizycznie likwidowani i skazywani na zapomnienie. Dziś jednak życiorysy takich osób, jak Danuta Siedzikówna „Inka”, Witold Pilecki czy Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój” stają się wzorem dla młodzieży i inspiracją dla artystów.
Niezłomni w kulturze
Twórczość artystyczna pozwala zachować pamięć o tych bohaterach bez względu na porę roku. Dobry utwór audiowizualny czy sceniczny zapadnie w pamięć na dłużej niż oficjalne przemówienie. A w kulturze popularnej nie brakuje inspiracji Żołnierzami Wyklętymi – szczególnie dużo napisano o nich piosenek, jednak nie mogą one być źródłem wiedzy o przeszłości.
Zdaniem Doroty Koczwańskiej-Kality, naczelniczki kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, podstawą promowania wiedzy o Żołnierzach Wyklętych powinny być wykłady, warsztaty oraz dyskusje, a muzyka to tylko ich znakomite dopełnienie. – Instytut Pamięci Narodowej od lat organizuje cieszące się ogromną popularnością koncerty poświęcone Żołnierzom Wyklętym. Sporą dawkę wiedzy przekazują młodzieży wykonywane utwory. To połączenie artystycznego wyrazu z historią – mówi Dorota Koczwańska-Kalita.W ubiegłym roku Narodowy Bank Polski wyemitował kolekcję monet nawiązujących do podziemia niepodległościowego. NBP zlecił też przygotowanie spektaklu „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni” w reżyserii pochodzącego z Kielc Mariusza Malca. Kieleckie biuro IPN chciałoby promować widowisko wśród naszej młodzieży.
Z inspiracji trudną historią skorzystali muzycy z zespołu Maleo Reggae Rockers. Zaprosili do współpracy wiele znakomitych polskich wokalistek i nagrali trzy wyśmienite płyty pod wspólnym hasłem „Panny wyklęte”. Krążki połączyły różnorodną stylistykę – od jazzu przez hip-hop i rock aż po folk. Nietuzinkowe utwory zaśpiewały takie artystki, jak Natalia Kukulska, Kasia Kowalska, Halina Mlynkova, Marika, Ania Rusowicz i Katarzyna Groniec.
Losy polskich żołnierzy po II wojnie światowej trafiły także do filmu. W 2016 roku na ekrany polskich kin weszła długo wyczekiwana „Historia Roja” w reżyserii Jerzego Zalewskiego, która niestety zawiodła sporą część widowni. Rok później obejrzeliśmy dużo lepszego „Wyklętego” w reżyserii kielczanina Konrada Łęckiego. Jak twierdzi reżyser, w kinach film zobaczyło około 100 tysięcy osób, zaś dwa nakłady płyt DVD rozeszły się niemal natychmiast. Instytut Pamięci Narodowej przybliża dzieje podziemia antykomunistycznego także w komiksach. Na rynku pojawiło się kilka zeszytów z cyklu „Wilcze tropy” według pomysłu Sławomira Zajączkowskiego i ze świetnymi ilustracjami Krzysztofa Wyrzykowskiego. Być może opowieści z życia wzięte przypadną też do gustu miłośnikom fantastyki, proponowanej przez legendarnego Marvela?
Niezłomni w sporcie
Innym sposobem upamiętnienia Niezłomnych są duże miejskie imprezy, takie jak Bieg Tropem Wilczym. W najbliższą niedzielę, 4 marca, miłośnicy aktywnego spędzania czasu pobiegną w aż 280 miastach i miasteczkach Polski. Impreza odbędzie się także w Kielcach; organizuje ją Urząd Miasta wraz ze stowarzyszeniem sieBIEGA.
– Historyczny aspekt tego biegu jest najważniejszy, bo stanowi hołd dla Żołnierzy Wyklętych. Jednocześnie propagujemy wiedzę o powojennych dziejach Polski wśród wszystkich mieszkańców naszego miasta. Przekazywane uczestnikom materiały promocyjne dotyczą bohaterów, których upamiętniamy – mówi Katarzyna Telka, kierownik Referatu Sportu i Turystyki w UM.
Główna trasa biegu liczy 10 kilometrów. Podczas imprezy organizowany jest także happeningowy bieg dla całych rodzin. Jego uczestnicy pokonują dokładnie 1963 metry – to nawiązanie do roku pojmania i śmierci ostatniego Żołnierza Wyklętego, Józefa Franczaka ps. „Lalek”.
Niezłomni w rekonstrukcji
W ostatnich latach popularne stały się widowiskowe rekonstrukcje, przybliżające przebieg ważnych wydarzeń historycznych. Przeprowadzają je różne organizacje, których celem jest kultywowanie wiedzy o przeszłości Polski. Dla zachowania pamięci o Żołnierzach Wyklętych istotna jest praca Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych „Jodła”, głównie inscenizacje rozbicia więzienia kieleckiego. Za każdym razem organizatorzy kładą akcent na inny aspekt brawurowej akcji z początku sierpnia 1945 roku, dowodzonej przez Antoniego Hedę „Szarego”.
– W tym roku powrócimy do scenariusza sprzed kilku lat. Przypomnimy to, co działo się na ulicy Zamkowej, gdy więźniowie byli uwalniani. To niezwykła historia o ludziach z różnych stron Polski – zapowiada Dionizy Krawczyński, prezes „Jodły”.
***
Niezłomni stają się dziś patronami ulic, szkół czy innych instytucji publicznych. Losy podziemia antykomunistycznego są omawiane podczas konferencji historycznych oraz w wielu specjalistycznych opracowań. Jak widać, możliwości upamiętnienia Żołnierzy Wyklętych może być wiele. To dobrze, bo nasza pamięć należy im się szczególnie.
Dariusz Skrzyniarz
