dr Dorota Koczwańska - Kalita, dyrektor Biura Prezesa Informacji i Komunikacji IPN: Przybliżymy wielkich polskich naukowców

Instytut Pamięci Narodowej rozpoczyna cykl pod tytułem: Wielcy Polacy. Będą w nim prezentowani naukowcy, odkrywcy, wynalazcy, którzy zasłużyli się w wielu dziedzinach. Dlaczego taki cykl?

Pomysł zrodził się po wydaniu, wspólnie z naukowcami Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, słownika. Zawiera on 1282 biogramy wybitnych Polaków, którzy wnieśli ogromny wkład w rozwój nauki: przyrodoznawstwa, techniki, matematyki, chemii, inżynierii i innych. Są to ludzie prawie kompletnie nieznani, ale ich biografie są fascynujące. Ta niewiedza powoduje, że obraz naszego dziedzictwa kulturowego jest zubożony. Dlatego chcemy przypominać tych ludzi, aby pokazać polski wkład w naukę światową, ponieważ do dziś odkrycia Polaków są obecne w matematyce, elektronice, przemyśle chemicznym i innych dziedzinach.

Często te osoby nie są znane ze względu na dorobek naukowy, ale ze swoich innych aktywności.

Przykładem jest Ignacy Mościcki, profesor chemii, który do historii przeszedł jako polityk i prezydent II RP. On już w młodości dał się poznać jako zdolny chemik, który swoje umiejętności wykorzystywał w walce o niepodległość. Kształcił się między innymi w Szwajcarii. Znany jest jako twórca pierwszego kondensatora. Duże zasługi położył pod przemysł azotowy. Był znanym i szanowanym naukowcem. W 1912 roku zaproponowano mu katedrę we Lwowie. Zdawał sobie sprawę, że tam będzie miał mniejsze zarobki. Jednak świadomość, że będzie mógł kształcić polskich studentów i naukowców spowodowała, że cały swój kilkutonowy sprzęt, na swój koszt, przewiózł koleją z Genewy do Lwowa. Wszystkie swoje tantiemy z patentów przeznaczał na rozwój polskiej nauki. Kiedy w 1939 roku opuszczał Polskę był człowiekiem biednym, bo to co miał przeznaczył na rozwój przemysłu azotowego i nauki polskiej.

Wśród tych wybitnych naukowców są też osoby mniej znane oraz ci, którzy wybrali Polskę na swoją ojczyznę. Przykładem jest Stanisław Ulam, z pochodzenia Żyd i Rudolf Stefan Jan Weigl z pochodzenia Niemiec.

Stanisław Ulam, był jednym z najwybitniejszych matematyków. Był wychowankiem szkoły lwowskiej profesora Stefana Banacha. Miał udział w stworzeniu bomby wodorowej i dał podwaliny pod badania jądrowe.

Rudolf Stefan Jan Weigl, chodził do polskiej szkoły, zachwycił się Polską i wybrał ją na swoją ojczyznę. Był wybitnym biologiem, stworzył szczepionkę na dur brzuszny. We Lwowie miał swoją klinikę. Podczas II wojny światowej nie przyjął propozycji ani Sowietów i ani Niemców, aby pracować dla ich nauki.

Przypomnijmy jaki jest cel propagowania tych naukowych dokonań Polaków.

Historycy, których dziełem jest wspomniany słownik mieli nadzieję, że zmienimy naszą samoświadomość historyczną. Chcieli pokazać, że Polacy też mają dokonania naukowe, przywrócić pamięci te osoby oraz ich wkład do światowej nauki.

            Ten wspomniany słownik chcemy scyfryzować, opracować w obcych językach i udostępnić w Internecie, aby każdy mógł przeczytać o tej wielkości polskich naukowców. Chcemy edukować w tym zakresie, ponieważ często dokonania Polaków były zawłaszczane przez inne kraje, a Polska będąc pod zaborami nie mogła w pełni zabiegać o uznanie swoich dokonań. Niektóre wynalazki i ich odkrywcy zniknęli z nazwiska i narodowości. Chodzi też o znajomość naszego dziedzictwa kulturowego, w które wchodzą różne dziedziny także naukowe.

Dziękuję za rozmowę.

Katarzyna Bernat

Posłuchaj całej audycji: