70 rocznica operacji AK "Ostra Brama"

Uroczystości rocznicowe w Wilnie i na Wileńszczyźnie rozpoczęły się 6 lipca 2014 r i trwały przez kilka kolejnych dni. Organizatorami było Stowarzyszenie Łagierników Żołnierzy AK wraz z Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Związkiem Polaków na Litwie. Obchody zapoczątkowało otwarcie w wileńskim Domu Kultury Polskiej wystawy fotografii i pamiątek Armii Krajowej ze zbiorów Jana Andrzejewskiego oraz pokaz filmu dokumentalnego „Stanisław Kiałka – legenda wileńskiej konspiracji”.

Niedzielne obchody w dniu 6 lipca rozpoczęła uroczysta Msza św. w kościele św. Teresy w Wilnie (obok Ostrej Bramy) odprawiona w intencji żołnierzy AK biorących udział w operacji Ostra Brama.   Po zakończeniu nabożeństwa uroczystości kontynuowane były na cmentarzu na Rossie. Przy Mauzoleum „Matka i Serce Syna” (Grób Marii Piłsudskiej z Billewiczów – matki Józefa Piłsudskiego - oraz serca Marszałka Józefa Piłsudskiego) i cmentarzu wojskowym na Rossie odbyła się uroczystość z udziałem kombatantów, przedstawicieli społeczności polskiej – mieszkańców Wilna i Wileńszczyzny, Polaków przybyłych spoza granic Litwy, harcerzy i młodzieży. W imieniu organizatorów gości powitali dr Jan Ciechanowski – kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, prof. Andrzej Kunert – sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Stanisław Cygnarowski - konsul generalny Rzeczpospolitej Polskiej na Litwie, Włodzimierz Mikuć – prezes Okręgu Wileńskiego AK oraz Andrzej Siedlecki – prezes Stowarzyszenia Łagierników Żołnierzy AK. Okolicznościowe przemówienie, które wywarło na wszystkich zebranych ogromne wrażenie wygłosiła też mjr Stefania Santyr-Powolna, prezes Honorowy Stowarzyszenia Łagierników Żołnierzy AK. Wydarzenia sprzed 70 lat uczciły też polskie myśliwce wojskowe MIG-29 pełniące służbę w ramach misji NATO na Litwie przelatując dwukrotnie nad cmentarzem wojskowym na wileńskiej Rossie. Po złożeniu kwiatów, zapaleniu zniczy i odśpiewaniu Hymnu Narodowego Polski obchody kontynuowano w Domu Kultury Polskiej w Wilnie. Otwarto tam wystawę fotograficzną Jerzego Karpowicza „Miejsca Pamięci Narodowej na Ziemi Wileńskiej” i zorganizowano uroczystą akademię, podczas której Polskie Studio Teatralne w Wilnie wystawiło przedstawienie poświęcone żołnierzom AK.

Uroczystości kontynuowane były w kolejnych dniach. W poniedziałek 7 lipca rozpoczęły się one złożeniem kwiatów i zapaleniem zniczy pod pomnikiem w podwileńskich Krawczunach – miejscu zwycięskiej bitwy oddziałów AK z Niemcami w dniu 13 lipca 1944 r. W walce z niemieckim zgrupowaniem dowodzonym przez gen. Stahela poległo wówczas 79 żołnierzy AK z 2. Zgrupowania pod dowództwem mjr. Mieczysława Potockiego ps. „Węgielny”. Kolejnych zaś 100 polskich żołnierzy zostało rannych. Następnie uczestnicy uroczystości złożyli hołd poległym żołnierzom odwiedzając ich groby w Kalwarii Wileńskiej oraz cmentarzu w Kolonii Wileńskiej. Podniosły charakter miały uroczystości w dniu 8 lipca w podwileńskich Ponarach, miejscu kaźni około 100 tysięcy Polaków i Żydów zamordowanych w latach 1941-1944 przez Niemców i kolaborantów litewskich.    

We wszystkich wymienionych uroczystościach brali udział uczestnicy wyprawy edukacyjnej „70. rocznica operacji Armii Krajowej Ostra Brama” zorganizowanej przez Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie oraz Bratnią Pomoc Akademicką im. św. Jana z Kęt. Uczestnicy wyprawy odwiedzili ponadto miejsca pamięci narodowej związane z najnowszą historią Polski: Turgiele – ostoję Polaków i polskości na Wileńszczyźnie, zarówno w czasie II wojny światowej jak i współcześnie oraz Miedniki Królewskie – miejsce funkcjonowania założonego w 1944 r. przez sowieckie NKWD obozu przejściowego dla żołnierzy AK. Oddali ponadto hołd Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu odwiedzając miejsce jego narodzin – Zułów oraz chrztu świętego – kościół w Powiewiórce. Zwiedzili też Wilno, w którym odwiedzili cmentarze na Rossie oraz na Antokolu z kwaterami polskich żołnierzy poległych w latach 1919, 1920, 1939 i 1944. Podobnie oddali hołd obrońcom Ojczyzny poległym w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920 r. i złożonym na polskim cmentarzu wojskowym w Trokach. W programie wyprawy obok wielu wspaniałych śladów polskości nie mogło zabraknąć Kaplicy Ostrobramskiej z cudownym obrazem Matki Bożej Ostrobramskiej Królowej Korony Polskiej. To miejsce – ostoja polskości i katolicyzmu odwiedzane było przez uczestników wyprawy wielokrotnie.

Tekst: Marek Jończyk, IPN Kielce                 

Fot. Marek Jończyk