Profilaktyka nowotworów głowy i szyi.

Planuję długie życie to hasło przewodnie kampanii społecznej Ministra Zdrowia. Jej celem jest ograniczenie zachorowalności na nowotwory przez redukcję czynników ryzyka, zwiększenie poziomu zgłaszalności na badania przesiewowe. Szacuje się, że nawet ponad 90% wszystkich nowotworów złośliwych związanych jest ze stylem życia każdego z nas i czynnikami zewnętrznymi, które możemy modyfikować lub eliminować (np. narażenie na dym tytoniowy). Trwa Europejski Tydzień Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi. Zapraszamy do lektury artykułu przygotowanego przez prof. dr hab. n. med. Macieja Krzakowskiego, krajowego konsultanta w dziedzinie onkologii klinicznej, z Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.

NOWOTWORY NARZĄDÓW GŁOWY I SZYI

Nowotwory narządów głowy i szyi powstają w obrębie wargi, jamy ustnej, gardła (część nosowa, ustna i krtaniowa), krtani, zatok przynosowych, struktur oczodołów i gruczołów wydzielających ślinę oraz uszu. Mózg oraz przełyk i tarczyca znajdują się w obrębie głowy i szyi, ale nowotwory pochodzące z wymienionych narządów są klasyfikowane oddzielnie.

Złośliwe nowotwory narządów głowy i szyi są rocznie w Polsce rozpoznawane u niemal 7 000 osób (około 3-krotnie częściej u mężczyzn) – stanowią około 5% wszystkich nowotworów złośliwych. Najczęściej (około 95%) – wśród złośliwych nowotworów głowy i szyi – występują raki płaskonabłonkowe. Liczba zachorowań na raki jamy ustnej i gardła zwiększa się w ostatnim czasie, a – równocześnie – zmniejsza się częstość występowania raków krtani.

Ryzyko zachorowania na raki narządów głowy i szyi jest większe – przede wszystkim – u osób palących produkty tytoniowe i spożywających w nadmiarze wysokoprocentowy alkohol. Część raków narządów głowy i szyi (przede wszystkim – raki jamy ustnej i gardła) ma związek z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (ang. human papilloma virus; HPV). Czynnikiem ryzyka jest również przewlekłe drażnienie błon śluzowych (np. nieodpowiednia proteza lub przewlekły stan zapalny zębów). Niektóre nieprawidłowe stany błon śluzowych (np. rogowacenie) są stanami przedrakowymi, które – szczególnie przy współdziałaniu dymu tytoniowego i alkoholu – mogą przekształcić się w nowotwór złośliwy. Ryzyko zachorowania na raki narządów głowy i szyi zwiększa wcześniejsze zachorowanie na inne nowotwory tytoniozależne (np. rak płuca). Raki płaskonabłonkowe głowy i szyi częściej występują u osób w wieku powyżej 50. roku życia (wyjątek stanowią nowotwory nosogardła i raki zależne od zakażenia HPV, które są rozpoznawane u osób młodszych). Nie udowodniono natomiast uwarunkowanego rodzinnie większego ryzyka zachorowania na raki głowy i szyi.

Zapobieganie wystąpieniu płaskonabłonkowego raka głowy i szyi polega na wyeliminowaniu wymienionych wyżej czynników przyczynowych (przede wszystkim – zaprzestanie palenia tytoniu i spożywania w nadmiarze wysokoprocentowego alkoholu oraz skuteczne leczenie zmian zapalnych błon śluzowych i zębów). Należy pamiętać, że narażenie na działanie szkodliwych składników dymu tytoniowego jest również najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka płuca oraz ma związek z występowaniem kilku innych nowotworów (np. rak pęcherza moczowego i rak nerki).

Objawy – będące wskazaniem do zasięgnięcia porady lekarza – obejmują wystąpienie zgrubień i owrzodzeń w obrębie błon śluzowych, krwawienia i nieprzyjemnego zapachu z ust, bólu i trudności podczas łykania, uczucia obecności ciała obcego w gardle, chrypki lub powiększenia węzłów chłonnych na szyi. Wymienione objawy często nie wynikają z obecności raka, ponieważ mogą być wywołane również przez inne – nienowotworowe – problemy zdrowotne. Jednak jeżeli – przynajmniej jeden z wymienionych objawów – utrzymuje się dłużej niż 3-4 tygodnie, to należy zgłosić się do lekarza w celu wykonania badań zmierzających do wyjaśnienia przyczyny. W wielu sytuacjach – poza typowym wywiadem i przedmiotowym badaniem lekarskim – konieczne jest również wykonanie badań obrazowych (np. ultrasonografia lub badania rentgenowskie) i wziernikowania (np. laryngoskopia) w celu określenia zasięgu zmian, jak również niezbędne jest przeprowadzenie biopsji (pobranie fragmentu) podejrzanych zmian. Określenie zaawansowania i wykonanie biopsji podejrzanej zmiany w celu zbadania pobranego materiału pod mikroskopem jest warunkiem postawienia rozpoznania i zaplanowania odpowiedniego leczenia.

Pamiętać trzeba, że wykrycie raka narządów głowy i szyi w stadium wczesnym stwarza szansę całkowitego wyleczenia – nie należy lekceważyć wymienionych wcześniej objawów.

Prof. dr hab. n. med. Maciej Krzakowski

Krajowy konsultant w dziedzinie onkologii klinicznej

Narodowy Instytut Onkologii – Państwowy Instytut Badawczy im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Więcej informacji zapraszamy na:

Program profilaktyki nowotworów głowy i szyi oraz ośrodki realizujące program: http://planujedlugiezycie.pl/?page_id=997

Stronę: http://planujedlugiezycie.pl/

YouTube: https://www.youtube.com/channel/UCTZL6hGYpx8VovtxLxhP88A/featured

Twitter: https://twitter.com/MZ_GOV_PL

Facebook: https://www.facebook.com/MZGOVPL/

Zapraszamy do odsłuchania podcastów audycji o profilaktyce nowotworów głowy i szyi:

http://em.kielce.pl/planuje-dlugie-zycie/nie-daj-rakowi-zawrocic-w-glowie

http://em.kielce.pl/planuje-dlugie-zycie/nie-daj-rakowi-zawrocic-w-glowie-cz-2

Zapraszamy do odsłuchania podcastów audycji realizowanych w ramach cykl audycji edukacyjnych o profilaktyce nowotworowej w ramach kampanii społecznej Ministra Zdrowia „Planuję długie życie”: http://em.kielce.pl/planuje-dlugie-zycie

Kampania społeczna „Planuję długie życie” realizowana jest w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030, finansowana ze środków Ministra Zdrowia. Celem nadrzędnym strategii jest wzrost odsetka osób przeżywających 5 lat od zakończenia terapii onkologicznej oraz zmniejszenie zapadalności na choroby nowotworowe.