Kościół zbudował nasz świat

Ora et labora

Chrześcijaństwo odbudowało Europę po najazdach barbarzyńców, którzy zniszczyli świat starożytny. Kluczową rolę w tym procesie odegrały zakony męskie i żeńskie. Pierwsze wspólnoty w okolicach Rzymu zakładał św. Benedykt z Nursji. Jego regułę wiążącą się z umiarem, hierarchią i porządkiem, przyjmowały inne zgromadzenia. Ich członków nazwano benedyktynami. Na Europę oddziaływało ich pokorne „ora et labora” – módl się i pracuj.

Ogrom literatury starożytnej Grecji i Rzymu, wśród nich dzieła Arystotelesa, Platona, Cycerona i innych, które przetrwały do dziś, zawdzięczamy klasztornym bibliotekom. W ich skryptoriach mnisi z benedyktyńską cierpliwością przepisywali starożytne manuskrypty religijne i świeckie.

Średniowieczne klasztory wniosły duży wkład także w kształtowanie wiedzy praktycznej. Zakonnicy, oddając się mozolnej pracy fizycznej, osuszali grzęzawiska i karczowali lasy. Dzięki temu niedostępne tereny stawały się żyzną ziemią uprawną. Budując klasztory w ewangelizowanych krajach, przynosili tam nową technologię i metody produkcyjne, których wcześniej nie znano. W jednym miejscu wprowadzili hodowle bydła i koni, w innym sztukę warzenia piwa, pszczelarstwo lub sadownictwo. Mieli także wkład w budowę dróg, mostów i innych elementów średniowiecznej infrastruktury. Z nowych technologii oraz metalurgii słynęli na przykład cystersi. Opactwo w Clairvaux we Francji wykorzystywało energię wodną do mielenia zboża, przesiewania mąki, szycia tkanin i garbowania skóry. Klasztory pełniły także rolę zajazdów, które nieodpłatnie służyły za bezpieczne schronienie dla strudzonych drogą wędrowców, pielgrzymów i ludzi ubogich.

Warto pamiętać, że tuż po chrzcie Polski, nasze ziemie także doświadczyły wpływu mnichów. Na Święty Krzyż przybyli benedyktyni, a do Jędrzejowa cystersi.

Wkład w naukę

Z inspiracji Kościoła powstawały uniwersytety. Statut nadawał im papież. Ojciec święty lub cesarz wydawał także zgodę na nadawanie stopni naukowych, które były uznawane na terenie całego świata chrześcijańskiego. Takie korzenie mają uniwersytety w Paryżu, Bolonii, Oxfordzie i Cambridge. Do podstawowych nauk należała tam teologia, filozofia, prawo kanoniczne. To ostatnie, jako pierwszy zbiór praw w średniowiecznej Europie, stało się wzorem dla wielu świeckich systemów prawnych.

Ogromną rolę odegrał Kościół w dziedzinie sztuki i architektury. Krajobraz Europy na trwałe zmieniły średniowieczne katedry gotyckie i romańskie. Kościół był także mecenasem kultury, wspierając finansowo artystów przyczynił się do powstania podziwianych po dziś dzień dzieł. Jednym z bardzo wielu są freski w watykańskiej Kaplicy Sykstyńskiej, autorstwa Michała Anioła.

Kościół katolicki w znacznym stopniu ukształtował też standardy moralności. Przykazanie miłości Boga i bliźniego, kochania nieprzyjaciół oraz przebaczenia doznanych krzywd, które Jezus zostawił swoim uczniom, niejako od wewnątrz kształtowało relacje między ludźmi. Chrześcijaństwo zmieniło także stosunek do najsłabszych. Podkreślanie wyjątkowości każdego człowieka i jego wartości przez wzgląd na nieśmiertelną duszę nie było obecne w starożytnym świecie. Biedni, słabi czy chorzy traktowani byli zazwyczaj z pogardą, a niekiedy zupełnie ich porzucano. Chrześcijanie nauczali, że życie jest święte. Dlatego od początku potępiali dzieciobójstwo, samobójstwo i walki gladiatorów, którzy walczyli na śmierć i życie dla rozrywki Rzymian.

Z inspiracji Kościoła zajmowano się sierotami, wdowami, chorymi i niedołężnymi starcami. Zakony rycerskie, które w XI-XII wieku powstawały na fali krucjat, kierowały szpitalami w całej Europie. Jednym z nich był Zakon Kawalerów Maltańskich (znany również pod nazwą Joannitów lub Zakonu Szpitalników). Zasłynął on z hospicjum w Jerozolimie. Powstało ono około 1080 roku i spełniało inne funkcje niż dziś. Jego celem była opieka nad biednymi oraz zapewnienie bezpiecznego noclegu pielgrzymom, którzy licznie przybywali do Jerozolimy. Szpitale joannitów słynęły z profesjonalizmu, organizacji oraz dyscypliny. Chorzy dwa razy dziennie byli odwiedzani przez medyków, myci oraz karmieni. Zapewniona była także opieka i czystość. Szpitale joannitów stanowiły wzór dla całej Europy.

Kościół uświęcił także małżeństwo, nadając mu rangę sakramentu jako związku jednego mężczyzny z jedną kobietą. Dowartościowało to kobiety. W starożytności niewiasta była człowiekiem drugiej kategorii. Chrześcijaństwo przypomniało, że mężczyzna i kobieta są równi przed Bogiem. Świadczą o tym wyniesieni na ołtarze święci obu płci.

***

Przedstawiony w ogromnym skrócie wkład Kościoła katolickiego w budowanie naszej cywilizacji jest okazją do zastanowienia się nad jej korzeniami. Potrzebujemy wiedzy, aby oprzeć się ideologiom, które niszczą dorobek wielu pokoleń. Pamiętajmy, że to Ewangelia, którą Kościół głosił i wdrażał w praktyczne życie ludzi, ukształtowała naszą cywilizację.

Katarzyna Bernat