Wydobyć ich z pohańbienia

- Jakie znaczenie dla Polski ma odszukiwanie szczątków powojennych ofiar komunizmu?

- Każde państwo na świecie czci swoich bohaterów, ofiary wojen, totalitaryzmów i my również mamy taki obowiązek. Po wojnie, w latach 40. i 50. zamordowano w Polsce kilkadziesiąt tysięcy ludzi. W ogromnej większości przypadków ich zwłoki grzebane były w różnych nieznanych miejscach. Dziś po wielu latach staramy się te miejsca odnaleźć, a szczątki tam pogrzebane wydobyć, zidentyfikować i godnie pochować.

- Profesor poszukiwać będzie także w miejscu zwanym kielecką Łączką na cmentarzu na Piaskach.

- Tak. Trwa etap przygotowań do koniecznych prac w Kielcach. Poszukiwania rozpoczną się jesienią lub wiosną roku kolejnego. W Kielcach w latach 40. i 50. stracono i zakatowano w więzieniach kilkaset osób. Naszą powinnością, nie tylko jako Państwa, ale i obywateli, jest doprowadzić do sytuacji, w której odnajdziemy miejsca, gdzie komuniści usiłowali ukryć szczątki naszych bohaterów, następnie wydobyć je z tych dołów, z tego pohańbienia i spowodować, że ci ludzie przestaną być bezimienni. To jest nasz obowiązek, z którego nikt nie może nas zwolnić. Tak to postrzegam i jestem przekonany, że moje odczucia nie są odosobnione.

- Jakie wrażenia po pierwszym rozpoznaniu na cmentarzu na Piaskach?

- To kolejne miejsce, gdzie mam mieszane uczucia. Z jednej strony, znajduję się na terenie, które kryje szczątki ofiar komunizmu i to dobrze, że dzięki pracy pana Wojciecha Zapały z kieleckiej delegatury IPN to miejsce udało się odpowiednio udokumentować. To jest pozytywne wrażenie. Z drugiej strony, okazuje się, że nasi bohaterowie znów pogrzebani są gdzieś na obrzeżach cmentarza, wrzuceni do dołu w odległym miejscu po to, by nikt ich nigdy nie odnalazł. To negatywne odczucie, które towarzyszy mi niemal zawsze, nie tylko w Kielcach. Wierzę, że w niedługim czasie o tym mieście będzie się mówić, jako o miejscu, gdzie znaleziono szczątki ofiar systemu komunistycznego.

- Czy Kielce są ważnym miejscem dla tragicznych czasów komunizmu?

- Zdecydowanie tak. Na Kielecczyźnie działy się szczególne wydarzenia zarówno w czasie okupacji niemieckiej, jak i komunizmu. Cieszę się, że będzie nam dane wkrótce rozpocząć tutaj działania.

- Z naszej wiedzy wynika, że ofiary komunistów mogły być grzebane również w środku cmentarza na Piaskach pomiędzy grobami zwykłych ludzi. Badania w takich miejscach będą bardzo trudne.

- Kwatera numer 6, które dziś nazywamy kielecką łączką jest tylko jednym z miejsc, gdzie chowano ofiary systemu komunistycznego. Ma pan rację twierdząc, że to bardzo trudne zadanie, by odnaleźć szczątki ciał na terenie pochówków z lat 70. czy 80. Musimy uzyskać zgody od rodzin osób pochowanych kilka dekad temu na tymczasową rozbiórkę grobów i ekshumację zwłok. Następnie pomniki zostałyby na nasz koszt odtworzone. Nie ma możliwości przeprowadzenia prac na zasadzie podkopu bocznego, by wydobyć szczątki ofiar komunizmu. Liczymy na wyrozumiałość dla naszych działań.

- A jak pan ocenia poszukiwania Fundacji Niezłomni, które przeprowadzone zostały w Zgórsku pod Kielcami?

- To Państwo Polskie ma obowiązek odnajdywania szczątków ofiar zbrodni niemieckich, bolszewickich czy komunistycznych. Jestem przeciwny sytuacji, kiedy kilka osób może stworzyć grupę czy fundację i rozpocząć ekshumacje. To niesie ogromne ryzyko. Kto zagwarantuje jakość przeprowadzonych prac? Sądzę, że to droga donikąd. Taki jest mój komentarz, nie tylko do działań wspominanej fundacji, ale ogólnie do zjawiska.

Dziękuje za rozmowę.

Dariusz Skrzyniarz