Pierwsza Kompania Kadrowa – w drodze do niepodległości

.PRZYGOTOWANIA

Najwięcej swobody Polacy mieli w zaborze austriackim. Towłaśnie tam rozwinął się ruch strzelecki. W 1908 r. we Lwowiezostał założony konspiracyjny Związek Walki Czynnej,a z jego inicjatywy dwa lata później powstały (już legalnie)Związek Strzelecki we Lwowie oraz Towarzystwo „Strzelec”w Krakowie. W 1911 r. również we Lwowie utworzono PolskieDrużyny Strzeleckie. W ugrupowaniach tych polskamłodzież przygotowywała się do potencjalnej wojny z Rosją. Z przeszkolonych członków „Związku Strzeleckiego”, „Strzelca”oraz „Polskich Drużyn Strzeleckich”, Józef Piłsudski sformował3 sierpnia 1914 r. w Krakowie Pierwszą KompanięKadrową. Liczyła ok. 160 członków oraz była podzielona na4 plutony. Członkowie Kompanii uzbrojeni byli w karabinytypu Mannlicher wz. 90 i 95, ubrani w jednolite, drelichowemundury oraz wyposażeni m.in. w skórzane tornistry, koce,czy nabojnice. Pierwotnie, podkomendni Piłsudskiego mielizająć Zagłębie Dąbrowskie i tam pozyskać zwolenników, jednakżeplany uległy zmianie po wkroczeniu na to terytoriumarmii niemieckiej. W ostatniej chwili zdecydowano, że celemakcji Pierwszej Kompanii Kadrowej będą Kielce. Na zajmowanymterenie, zadaniem „Kadrówki” było wzniecenie powstaniaantyrosyjskiego, a pomóc w tym miało rozpowszechnieniewśród mieszkańców Królestwa Polskiego manifestu o utworzeniusię Rządu Narodowego w Warszawie. Informacja tabyła blefem, przygotowanym przez samego Piłsudskiego.Zanim Pierwsza Kompania wyruszyła do Królestwa Polskiego,komendant Piłsudski 2 sierpnia 1914 r. zlecił WładysławowiPrażmowskiemu „Belinie” zorganizowanie patrolu, któregocelem było przedostanie się na teren zaboru rosyjskiegoi pozyskanie informacji o działaniach rosyjskich oddziałów.

Kazimierz Piątek „Herwin” wprowadza batalion kadrowy do Kielc, 12 sierpnia 1914 r., Narodowe Archiwum Cyfrowe

Uroczystości pod pamiątkowym obeliskiem upamiętniającym obalenie słupów granicznych zaboru rosyjskiego w Michałowicach. Megafon trzymaopozycjonista Piotr Boroń, sierpień 1981 r., Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej

Siedmioosobowa grupa „Beliny” dotarła do Jędrzejowa, a podwóch dniach ryzykownej misji powróciła do Krakowa, zdając raport z obserwacji. Pierwsza Kompania Kadrowa wyruszyła z krakowskich Oleandrów 6 sierpnia 1914 r. pod dowództwem Tadeusza Kasprzyckiego „Zbigniewa”. Jeszcze tego samego dnia przekroczyła granicę austriacko-rosyjską w Michałowicach. Dn.8 sierpnia 1914 r. w Miechowie nastąpiła planowana zmiana dowódcy. Odchodzącego do Komendy Głównej Kasprzyckiego zastąpił Kazimierz Piątek „Herwin”. Z uwagi na to, że Piątek był oficerem rezerwy armii austriackiej, ciążył na nim obowiązek zgłoszenia się do austriackiego wojska. Podczas wymarszu Kompanii z Oleandrów nie mógł oficjalnie figurować na stanowisku dowódcy tej formacji.

WKROCZENIE DO KIELC

Strzelcy pod wodzą „Herwina” dotarli do opuszczonych przez Rosjan Kielc 12 sierpnia 1914 r. Mieszkańcy przyjęli „Kadrówkę” bez spodziewanego entuzjazmu. Kielczanie byli zmęczeni chaosem spowodowanym ewakuacją rosyjskich żołnierzyi urzędników, licznymi rewizjami oraz brakiem żywności.Ponadto nie byli przekonani do idei Józefa Piłsudskiego,a także obawiali się powrotu Rosjan. Obawy mieszkańców Kielc okazały się uzasadnione, gdyż po kilku godzinach miasto ponownie znalazło się w rękach Rosjan, którzy za okazaną strzelcom pomoc, nałożyli wysoką kontrybucję. Po kilku dniach, Rosjanie ponownie wycofali się z Kielc. Strzelcy powrócili do miasta 19 sierpnia 1914 r. i przebywali w nim do 10 września1914 r. Józef Piłsudski wraz ze swoim sztabem zajęli budynek Dawnego Pałacu Biskupów Krakowskich. Ulokowano w nim również drukarnię i redakcję „Dziennika Urzędowego Komisariatu Wojska Polskiego”, pocztę polową, a także biuro werbunkowe,do którego zgłosiło się 945 ochotników. Wywołanie powstania w zaborze rosyjskim nie powiodło się,jednak czyn zbrojny Pierwszej Kompanii Kadrowej dał solidne podstawy do utworzenia Legionów Polskich. Powstały one 27 sierpnia 1914 r. staraniem polskich polityków w parlamencie austriackim i były pierwszą polską formacją wojskową w XX w. W trakcie I wojny światowej, Legiony walczyły u boku            armii austro-węgierskiej.

UPAMIĘTNIENIE

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, podjęto szereg inicjatyw upamiętniających historyczny wyczyn Pierwszej Kompanii Kadrowej. Zrodził się m.in. pomysł przejścia szlakiem „Kadrówki”. W 1924 r., w dziesiątą rocznicę czynu zbrojnego Pierwszej Kompanii Kadrowej, zorganizowano pierwszy marsz szlakiem „Kadrówki” na trasie Oleandry –Kielce. Wydarzenie miało charakter sportowej rywalizacji,a drużyny konkurowały ze sobą, pokonując ok. 120 kilometrów w trzy dni. Marsze były organizowane corocznie,ciesząc się rosnącym zainteresowaniem. W okresie dwudziestolecia międzywojennego zorganizowano ich aż 15.Po II wojnie światowej władze komunistyczne zakazały organizowania marszów szlakiem kadrówki. Pierwsza próba wznowienia wydarzenia odbyła się w 1974 r. Dopiero w 1981r. podczas „karnawału Solidarności” udało się reaktywować marsz szlakiem kadrówki na trasie Oleandry - Kielce. Zrezygnowano wówczas z tradycji zmagań sportowych, aby każdy mógł wziąć udział w wydarzeniu. W kolejnych latach marsze były organizowane już nielegalnie, a ich uczestnicy omijali zakaz gromadzenia się, maszerując czwórkami. Dopiero po zmianie ustroju w 1989 r., marsz ponownie stał się jednym z najważniejszych wydarzeń upamiętniających działania Pierwszej Kompanii Kadrowej i jest kontynuowany po dziś dzień.

 Jakub Mularczyk Referat Edukacji Narodowej IPN w Kielcach