Moda na Wyklętych?

Na temat powojennego podziemia niepodległościowego pojawiło się już niemało publikacji. Zasługi w odkrywaniu historii ma Instytut Pamięci Narodowej. Powstały również instytucje zajmujące się kultywowaniem wiedzy na temat bohaterów narodowych, na przykład kielecki Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej. Opowieści o Żołnierzach Wyklętych interesują historyków, a dla twórców rozmaitych dziedzin sztuki stają się kopalnią inspiracji. Okazuje się, że duch antykomunistycznej walki odradza się w młodzieży.

Do niedawna Żołnierze Wyklęci nie istnieli w oficjalnym przekazie. W szkołach również mało kto o nich mówił. Bywało, że młodzież trafiała na ich trop przez przypadek. Tak jak Michał Górski, pochodzący z okolic Kielc student KUL. Pięć lat temu w telewizji natknął się na rozmowę z córką jednego z Żołnierzy Wyklętych. Opowieść go zszokowała, bo nie znał niczego podobnego z historii, której się uczył. Zaczął szukać informacji o wymazanych z pamięci żołnierzach podziemia, co w tamtym czasie nie było jeszcze tak łatwe jak dziś. – Wokół tego tematu wciąż panowała wówczas zmowa całkowitego milczenia – uważa Michał.

Odkrywanie nieodkrytego

Powodów, dla których młodzież pasjonuje się losami Żołnierzy Wyklętych, może być wiele. To tak naprawdę indywidualna sprawa każdego z zainteresowanych. Chłopców może interesować np. bieganie po lesie z bronią, ukrywanie się, walka. – Nuta tajemniczości, spory polityczne o Żołnierzy Wyklętych i lata 90., kiedy zaczęła kiełkować symbolika "Wilków". To chwytliwe i działa na wyobraźnię. Trzeba mówić o tych, którzy nie złożyli broni i walczyli do końca, bo inaczej historii nie odkryjemy – mówi Marek Maciągowski, dyrektor Ośrodka Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej, dodając, że ta historia nie była też „złotą legendą”. Motywatorem dla młodego pokolenia może być odkrywanie nieodkrytego.

W dobie Internetu i szerokich możliwości dostępu do informacji młodzież jest w stanie porównać obecnie serwowaną papkę z dziejami przodków. – Zderzenie bohaterskich zachowań z tym, co proponuje negatywnie kojarzona popkultura, może powodować, że młodzież męczy się powtarzanymi komunikatami, jednakowymi schematami w filmach, opowieściach. Tymczasem w przeszłości naszego kraju odnajduje wiele fascynujących historii – komentuje Joanna Biskup-Brykczyńska, zaangażowana w produkcję filmu „Wyklęty”. Pani Joanna jako nauczyciel plastyki ma stały kontakt z młodym pokoleniem. Z jej obserwacji wynika, że historia nieco zmienia tok myślenia jej uczniów. Nie traktują przeszłości jako czegoś nudnego.

Inaczej pojrzeć na życie

„Wyklęty” w reżyserii kielczanina Konrada Łęckiego, pomimo że wciąż jest w produkcji, już teraz mocno promuje tematykę bohaterów wśród młodych. W ekipie filmowej są licealiści, którzy zafascynowali się Żołnierzami Wyklętymi, pomagając na planie. – Mogłam zapoznać się z ludzkim wymiarem historii Żołnierzy Wyklętych. Patrzenie przez pryzmat ich zachowań i odczuć skłoniło mnie, by nieco inaczej spojrzeć na swoje życie, jakkolwiek banalnie to brzmi. Ważne, by doceniać realia, w jakich przyszło mi żyć, walczyć w słusznych sprawach, wierzyć w zwycięstwo prawdy i sprawiedliwości – zauważa Konstancja Gołda, maturzystka pomagająca w produkcji filmu Łęckiego.

Dla Marty Maciejewskiej, kolejnej licealistki zaangażowanej w produkcję, przed rozpoczęciem zdjęć ten temat również był zupełnie obcy. Gdy trzasnął pierwszy klaps, znajomi dziewczyny pytali, o co chodzi z tym „Wyklętym”, bo tytuł niewiele im mówił.

– Imponuje mi samozaparcie Żołnierzy Wyklętych, wiara w idee wolności i walka w imię tego, w co wierzyli, pomimo konsekwencji i narażania siebie oraz najbliższych – mówi Marta i zastrzega: – Wydaje mi się, że etap, kiedy takie rzeczy bardzo mocno na mnie wpływały, mam już za sobą. Uważam jednak, że każde doświadczenie w jakiś sposób mnie kształtuje. Na przykład zastanowiło mnie, dlaczego przez tyle lat mojego życia nie spotkałam się z tematem Wyklętych. Dopiero od nieco ponad roku w ogóle wiem, o co chodzi – wyjaśnia Marta.

O Żołnierzach Wyklętych coraz częściej mówi się w polskiej kulturze. Stają się oni tematem nie tylko filmów, ale i muzyki. Jedną z popularniejszych serii wśród młodzieży są trzy wydawnictwa płytowe zespołu Maleo Reggae Rockers. „Panny Wyklęte” to opowieści o walecznych kobietach, inspirowane historią podziemia. Zaśpiewały w nich takie gwiazdy, jak Natalia Przybysz, Natalia Kukulska i Kasia Kowalska.

***

Czy moda na Wyklętych to moda sezonowa? – Nie wiem. Sądzę jednak, że jest naturalne zainteresowanie tematem. Być może przeminie – wyrokuje Marek Maciągowski, dyrektor OMPiO.

– Ta pasja nie wyblaknie – zapewnia Michał, student KUL.

Dariusz Skrzyniarz