Leszek Bukowski, IPN: Żołnierzom Wyklętym odebrano życie i chciano pogrzebać pamięć o nich

IPN od wielu lat przywraca pamięć Żołnierzom Wyklętym. Upamiętnia miejsca, gdzie byli oni więzieni, torturowani, mordowani oraz wydobywa ich szczątki z nieznanych dołów, aby godnie pochować.

 Kilka lat temu IPN zainicjował projekt badawczy "Śladami zbrodni". Tytuł świadczył o tym, że są miejsca w Polsce, w których w latach 1944-1956 ginęli ludzie walczący o wolną Polskę. W wyniku badań odkryliśmy takich miejsc około pięciuset. W województwie świętokrzyskim było ich 58, a w Kielcach 24. Były to więzienia, budynki powiatowych i miejskich władz Urzędu Bezpieczeństwa, Milicji Obywatelskiej, Informacji Wojskowej, NKWD. Tam ludzi katowano i mordowano nawet bez wyroków śmierci.

Ostatnio rozpoczęły się badania pewnego budynku w Skarżysku. Co tam zostało ustalone?

To budynek, w którym była siedziba Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Obecnie jest tam instytucja państwowa. Tam mamy ślady przetrzymywania żołnierzy podziemia antykomunistycznego. Zachowała się jedna piwnica, w której na cegłach są wyryte inskrypcje osób tam przetrzymywanych. Tam również mogli być mordowani ludzie. Mamy informację pochodzącą z lat 80. XX wieku, że podczas prac budowlanych zostały tam odkryte kości ludzkie. Informacja została przekazana do Służby Bezpieczeństwa. Funkcjonariusze, którzy przyjechali kazali zalać to miejsce betonem. IPN przystąpi tam do prac poszukiwawczych.

IPN od kilku lat poszukuje też szczątków Żołnierzy Wyklętych, którzy byli grzebani w bezimiennych mogiłach. W Kielcach prace pod kierunkiem prof. Krzysztofa Szwagrzyka odbyły się na cmentarzu na Piaskach.

W Kielcach wydano 165 wyroków śmierci, które w większości wykonano. W Polsce odnaleziono kilkaset szczątków, które zostały zidentyfikowane i godnie pochowane. W Kielcach znaleziono szczątki sześciu osób z czego cztery zostały zidentyfikowane. Ostatnim z nich był Stanisław Staroń ps. "Błysk" z ostrowieckiej Błyskawicy, organizacji młodzieżowej. W 2019 roku rodzina otrzymała notę potwierdzającą identyfikację. Ponadto w lesie w Zgórsku odnaleziono osiem osób, z czego zidentyfikowano sześć. Żołnierzom Wyklętym nie tylko zabrano życie, ale także chciano im pogrzebać pamięć o nich.

Dziękuję za rozmowę.

Katarzyna Bernat

Więcej w audycji "A to historia" w czwartek 4 marca o godz. 20 w Radiu eM Kielce.