1050–lecie Chrztu Polski. Pierwszy był Wyślimir?

Wydarzenia te musiały mieć miejsce podczas drugiego pobytu Metodego na Morawach, w latach 883-885, a księciem, który zwyciężył władcę Wiślan, był z całą pewnością Świętopełek Wielki. Działo się to zatem na długo przed przyjęciem chrztu przez Mieszka I.

Kim był ów pokonany władca i czy ma coś wspólnego z Wiślicą?

Przypomnijmy wpierw, że Wiślica we wczesnym średniowieczu była tym dla Małopolski, czym Gniezno dla Wielkopolski. Nazwa osady ma pochodzić według legendy od imienia jej założyciela, księcia Wiślan Wiślimira. I to on miał pierwszy przyjąć chrzest.

Wiślanie byli jednym z dwóch silnych plemion zdolnych dokonać zjednoczenia polskich ziem, ale splot różnych okoliczności sprawił, że zrobili to Polanie. W rzeczywistości niewiele wiadomo o sile i możliwościach Wiślan w okresie przedpaństwowym, ale najczęściej uznaje się, że osiągnęli znaczne sukcesy w budowie struktur plemiennych.

Po przejęciu tych ziem przez Polan, Wiślica – obok Krakowa i Sandomierza – stała się jednym z głównych ośrodków administracyjnych Małopolski. Na przełomie X i XI w. powstał tu pierwszy kościół grodowy, a Bolesław Chrobry wzniósł niedaleko osady targowej gród obronny. Nieopodal, na wyspie zwanej Regią, powstał drugi gród warowny, którego obsadę stanowiła drużyna książęca.

Pod koniec XI w. osada została spalona, a w 1135 r. splądrowana przez Połowców. Blask odzyskała za panowania księcia Henryka Sandomierskiego – stała się ponownie jednym z najważniejszych miast Małopolski. To wtedy książę ufundował w Wiślicy zgromadzenie kanoników oraz pierwszą wiślicką kolegiatę.

Do niedawna Wiślica uznawana była za stolicę państwa Wiślan.  W rzeczywistości w X w. istniał tu tylko niewielki zespół osadniczy, którym na przełomie X i XI w. władał książę Polan. Dzisiaj w Wiślicy największą wartość historyczną ma wczesnośredniowieczna osada przy romańskiej świątyni, obrazująca najstarszy układ urbanistyczny miasteczka. Wartość tego miejsca trudno określić w oderwaniu od legendy, która wokół niego powstała. Odkryte pod kościołem pozostałości kolistej misy, w powiązaniu ze wzmianką w "Żywocie świętego Metodego" o ochrzczonym siłą księciu pogańskim, siedzącym w Wiślech, i głęboką wiarą, że Wiślica była stolicą państwa Wiślan, dały podstawę do uznania odsłoniętego obiektu za basen, w którym miejscowa ludność została ochrzczona w IX w. Dziś niewiele pozostało z tamtych przekonań, a misa była najprawdopodobniej używana do mieszania zaprawy murarskiej.

***

Chrystianizacja Wiślan jest przedmiotem dyskusji mediewistów. Legenda panońska, mówiąca o objęciu Wiślan misją Metodego, jest powszechnie krytykowana i nie doczekała się potwierdzenia w badaniach archeologicznych. Nawet gdyby Świętopełk podbił Wiślan, to jego zwycięstwo było tak krótkotrwałe, że nie mógł wyplenić starych bogów. Dlatego archeolodzy i historycy wciąż wracają do Wiślicy, a niebawem ma się ukazać nowe opracowanie jej historii.

W następnym odcinku przypomnimy autora dzieła "Kronika polska" błogosławionego Wincentego Kadłubka, od stycznia tego roku patrona Jędrzejowa.

Dorota Kosierkiewicz