Chrzest – pierwszy sakrament Kościoła

– Chrzest jest pierwszym sakramentem Kościoła. Przypomnijmy jego istotę i znaczenie.

– Sakrament chrztu świętego włącza w Kościół Chrystusowy, otwiera drogę do świętości. Przyjmując go, stajemy się odnowionym dzieckiem Bożym. Kolejnym elementem jest obmycie z grzechu pierworodnego i wszystkich dotychczasowych grzechów w przypadku chrztu dorosłych. Poprzez zanurzenie w wodzie chrzcielnej umiera stary, grzeszny człowiek i powstaje do życia nowy, który jest zorientowany na świętość i nosi w sobie Boży pierwiastek.

– Papież Franciszek podczas jednej z katechez zapytał, czy znamy datę swojego chrztu.

– Znamy daty ważnych wydarzeń w naszym życiu: ślubu, święceń kapłańskich, urodzin, śmierci bliskich. Celebrujemy je w uroczysty sposób. Papież zaś pyta, czy aby na pewno znamy datę chrztu, czyli wszczepiania w Chrystusa i włączenia do Kościoła. Początku naszego życia z Panem Bogiem. Bo istotą naszego istnienia jest chrzest święty, który rozpoczyna w nas życie Boże.

– Po co chrzcimy dzieci?

– A dlaczego zabraniać dzieciom dostępu do łaski Bożej? W sakramencie chrztu otrzymujemy tę łaskę oraz trzy cnoty: wiarę, nadzieję i miłość. One rozwijają się poprzez wychowanie i świadectwo bliskich osób. Pierwszymi nauczycielami wiary powinni być rodzice, dziadkowie i chrzestni. Rodzice i chrzestni biorą na siebie obowiązek wychowania w wierze, pokazania Bożej drogi oraz dawania świadectwa słowem i czynem niezależnie od okoliczności, w jakich się znajdą.

– Podczas obrzędu chrztu świętego celebrans pyta rodziców i chrzestnych o wiarę. Czemu służą te pytania?

– Celebrans chce się dowiedzieć, czego chrzestni chcą i czego oczekują od Kościoła. W odpowiedzi proszą o chrzest i o wiarę. Następuje obrzęd naznaczenia czoła dziecka znakiem krzyża. To gest niosący błogosławieństwo i chęć włączenia tego człowieka do społeczności Kościoła. Po wysłuchaniu Słowa Bożego nadchodzi czas na wyrzeczenie się grzechu, szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła. Potem padają pytania o wiarę w jedynego Boga w trzech Osobach, Kościół powszechny i apostolski, świętych obcowanie, grzechów odpuszczenie, życie wieczne i zmartwychwstanie ciała. Pytania o to, w co wierzymy. Dopiero po wyznaniu wiary szafarz udziela sakramentu, będącego odpowiedzią na wyznaną wiarę. Następuje sakramentalny gest polania wodą głowy dziecka przy wypowiadanych słowach: „Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”.

– Kto może chrzcić?

– W sposób uroczysty chrztu udziela biskup, prezbiter lub diakon. Jednak w sytuacji zagrożenia życia każdy może udzielić chrztu. Nawet osoba niewierząca, jeśli wyraża wolę i czyni to, co czyni cały Kościół. Jeśli poleje głowę dziecka wodą i wypowie formułę „Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”, jest to tzw. chrzest z wody.

– A jeśli zagrożenie życia minęło, można powtórzyć chrzest?

– Jeśli chrzest został prawidłowo udzielony, nie można go powtarzać. Kiedy zagrożenie minie, rodzice bez zwłoki powinni zapisać dziecko w kancelarii parafialnej, aby sporządzić akt chrztu. Wtedy też jest celebrowany obrzęd uroczystego wprowadzenia dziecka do Kościoła przez gesty wyjaśniające.

– Wyznanie wiary poprzedza wyrzeczenie się grzechu i szatana. Co ono oznacza?

– Wyrzekamy się tego, co jest związane ze złem i szatanem. To także zadanie dla nas, aby z grzechem i złem walczyć, odrzucać je przez całe życie. Nawet jeśli się pojawi, istnieje sakrament pokuty i pojednania, do którego należy niezwłocznie przystąpić. Będzie to potwierdzeniem, że chcemy trwać w łasce i przyjaźni z Panem Bogiem.

– Wyjaśnijmy symbolikę towarzyszącą udzielaniu chrztu: nadanie imienia, woda, namaszczenie olejem, biała szata…

 – W tradycji biblijnej nadanie imienia to określenie pewnej misji w życiu. Słyszymy, że Pan Bóg zmienia imię Abrama na Abrahama, Szymona na Piotra, Szawła na Pawła. Bóg woła człowieka po imieniu. Woda jest najważniejszym elementem chrztu świętego. Woda to symbol obmycia, oczyszczenia. Święty Paweł w Liście do Rzymian przypomina, że zanurzenie w wodzie chrztu symbolizuje śmierć dla grzechu, a zmartwychwstanie do nowego życia i świętości. Namaszczenie olejem krzyżma to znak udzielenia Ducha Świętego, namaszczenia królewskiego, wprowadzenia ochrzczonego do Kościoła. Biała szata to symbol czystości, odnowionego życia. To wyraźny przekaz, że ochrzczony stał się kimś nowym.

– Co symbolizuje zapalona świeca?

– Przekazywana rodzicom i chrzestnym ze słowami „Przyjmijcie światło Chrystusa”, symbolizuje Zbawiciela, ale też światło, które zapala się wtedy, kiedy panuje ciemność. Ciemnością w sensie duchowym są grzech i śmierć. Światłem, które rozświetla ich mroki, jest Jezus Chrystus. W tym świetle mamy cały czas kroczyć, aby nie upaść, nie zbłądzić. Z tym światłem mamy podążać całe życie.

– Porozmawiajmy też o aspektach prawnych chrztu. Kto może być ochrzczony?

– Mówiąc najprościej człowiek, który jeszcze nie jest ochrzczony. W przypadku dziecka przedstawia je do chrztu świętego przynajmniej jedno z rodziców lub opiekunów wyrażających wolę jego ochrzczenia. Sakrament może zatem zostać udzielony nawet wtedy, gdy drugi rodzic jest niewierzący lub sprzeciwia się jego udzieleniu. Chodzi przecież o zbawienie człowieka. Rodzice i chrzestni biorą odpowiedzialność za wychowanie tego dziecka w wierze.

– Kto może być chrzestnym i jakie warunki musi spełnić?

– Kodeks Prawa Kanonicznego mówi, że chrzestnym może zostać tylko osoba wierząca, która ukończyła 16 lat, przyjęła sakrament Eucharystii, pokuty i pojednania oraz bierzmowania, żyjąca według nauczania Kościoła. Kościół bowiem stawia większe wymagania chrzestnym niż rodzicom. Bierze się to stąd, że w początkach chrześcijaństwa poganie czasami nawracali się wbrew swoim najbliższym: współmałżonkowi, przyjaciołom. Wiązało się to nawet z prześladowaniami. Nawracający się miał przedstawić osobę, która będzie mu towarzyszyła w akcie przyjęcia chrztu. Chrzestny i chrzestna to wszak osoby wybrane, które będą towarzyszyły ochrzczonemu w wypełnianiu zasad Ewangelii. Stąd takie wysokie wymagania wobec chrzestnych.

– A kto nie może?

– Osoby żyjące w związku niesakramentalnym. Takie, które w sposób świadomy i dobrowolny wypowiadają się przeciwko Kościołowi, jawnie deklarują niewiarę, dokonują apostazji, głoszą herezje, popadają w kary kościelne. Chrzestnym nie może być też młody człowiek, który w sposób dobrowolny i świadomy rezygnuje z udziału w katechezie. Tu ważna uwaga: rolą chrzestnego nie jest materialne wspieranie ochrzczonego. Chrzestny ma przekazać dziecku wiarę, a nie jakiś kosztowny prezent. Dodam jeszcze, że do chrztu wystarczy jeden chrzestny lub chrzestna.

– Czy mogą być świadkowie chrztu?

– Katolik nie może być urzędowym świadkiem chrztu, ale może być chrzestnym. Prawo kanoniczne dopuszcza świadków, ale tylko osoby ochrzczone, które nie należą do Kościoła katolickiego. Tu mówimy przede wszystkim o protestantach oraz prawosławnych.

– Jakich formalności powinni dopełnić rodzice w kancelarii parafialnej, gdy proszą o chrzest?

– Powinni zgłosić się do parafii miejsca zamieszkania z aktem urodzenia dziecka. Proboszcz zwykle posiada wiedzę o kandydatach na chrzestnych, jeśli należą do jego parafii, i wie, czy mogą pełnić tę zaszczytną funkcję. Jeśli należą do innej parafii, muszą dostarczyć zaświadczenie wystawione przez swojego proboszcza, potwierdzające spełnienie wymagań, jakie Kościół stawia chrzestnym. I pamiętajmy: chrzest jest pierwszym i najważniejszym sakramentem, który otwiera drogę do życia z Bogiem.

– Dziękuję za rozmowę.

Katarzyna Bernat