Akademia Finansów odc. 7: Polski system bankowy

Polski system bankowy, w kształcie jaki znamy obecnie, powstał po transformacji ustrojowej z 1989 roku. Wcześniej, w poprzednim ustroju, mieliśmy w naszym kraju do czynienia z funkcjonowaniem tzw. monobanku. To z niego wydzielono pierwsze banki działające na zasadach komercyjnych.

BANK CENTRALNY

Funkcję banku centralnego spełnia w naszym kraju Narodowy Bank Polski. – Pełni on trzy główne funkcje: emisyjną, czyli wprowadza do obiegu pieniądze, jest bankiem banków i obsługuje skarb państwa – wymieniają uczniowie z Zespołu Szkół Ekonomicznych im. Mikołaja Kopernika w Kielcach biorący udział w warsztatach Akademii Finansów. – NBP jest instytucją mocno zakotwiczoną w systemie prawnym, między innymi w Konstytucji. Znajdują się tam regulacje, które zabezpieczają ewentualny wpływ czynników o charakterze politycznym czy lobbingowym na decyzje banku centralnego. Jest on w swoich kompetencjach autonomiczny – dodaje profesor Marek Leszczyński, ekonomista z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.

. W jakimś sensie bank jest współzależny od polityki gospodarczej rządu. Wynika to z tego, że polityka gospodarcza może wpływać na stabilność cen (inflację) a polityka pieniężna – na możliwości prowadzenia polityki gospodarczej.. Bank centralny stoi ponadto na straży płynności całego systemu kreowania pieniądza analizując politykę kredytową banków (m. in. przez kierowanie ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych)Ma on pośredni nadzór nad tym. co robią banki komercyjne. – Bank centralny jest w zasadzie głównym stabilizatorem całego systemu finansów państwa. To dotyczy zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego – mówi ekonomista.

BANKI KOMERCYJNE, SPÓŁDZIELCZE I PAŃSTWOWY

Działalnością Narodowego Banku Polskiego, z którą stykamy się najczęściej jest emisja banknotów i monet oraz kształtowanie poziomu stóp procentowych. W NBP osoby fizyczne nie mogą jednak prowadzić rachunku, lokować środków, ani zaciągać zobowiązań. Za to odpowiedzialny jest działający na zasadach komercyjnych sektor bankowy i banki spółdzielcze.. – Zasady i przepisy, do których muszą stosować się banki komercyjne są zapisane w ustawie Prawo bankowe Ogólnie rzecz biorąc banki komercyjne zbierają poprzez deponowanie na rachunkach nadwyżkę finansową z gospodarstw domowych i udzielają pożyczek tym gospodarstwom, które mają deficyt środków – wyjaśniają uczniowie z kieleckiego „Ekonomika”. – Podstawową funkcją banków jest gromadzenie środków, dbanie o pomnażanie zasobów środków pieniężnych klientów i jednocześnie udzielanie kredytów na warunkach komercyjnych. Są to więc instytucje nastawione na zysk wypracowywany z marż czy usług bankowych i okołokredytowych – uzupełnia profesor Marek Leszczyński. Warto dodać, że na rynku działa ponadto szereg instytucji o charakterze parabankowym. – Działają one w sposób podobny do tego, w jaki funkcjonują banki, ale nie robią tego w oparciu o prawo bankowe. Różnice polegają przede wszystkim na kwestiach związanych z bezpieczeństwem naszych wkładów i ewentualnej oczekiwanej stopy zwrotu z nich. Z reguły te instytucje oferują pozornie bardziej atrakcyjne warunki, niż banki. Większe jest jednak również ryzyko dla klientów – ostrzega ekonomista. Warto pamiętać o tym, że żadna instytucja parabankowa nie może mieć w nazwie słowa „bank”.

Jedyny polski bank państwowy, czyli Bank Gospodarstwa Krajowego obsługuje z kolei system wypłat środków z funduszy europejskich, prowadzi rachunki funduszy celowych, a także udziela kredytów na inwestycje infrastrukturalne czy też wspiera budownictwo socjalne i czynszowe. W swojej ofercie dla przedsiębiorstw BGK posiada natomiast typowe rachunki bankowe, lokaty, kredyty obrotowe i inwestycyjne, poręczenia, gwarancje czy awale. 

INSTYTUCJE POMOCNICZE

Główne filary polskiego systemu bankowego, czyli bank centralny i banki komercyjne uzupełnia swoim istnieniem i działalnością szereg instytucji pomocniczych. – To są instytucje odpowiedzialne za gwarantowanie depozytów czy instytucje powiernicze, które na przykład przechowują papiery wartościowe – wyjaśnia ekspert. Warto dodać, że działalność banków oraz oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych w Polsce podlega nadzorowi sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego. Misją UKNF jest dbałość o stabilne funkcjonowanie  i bezpieczny rozwój rynku finansowego.  UKNF jest niezależną instytucją, ograniczającą nadmierne ryzyko w działalności podmiotów nadzorowanych, wzmacniającą przejrzystość rynku finansowego i wspierającą budowanie jego pozycji w Europie.  Zakres i zasady tego nadzoru ściśle określa ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz ustawa Prawo bankowe. Depozyty zgromadzone we wszystkich bankach krajowych (z wyjątkiem Banku Gospodarstwa Krajowego) są natomiast gwarantowane przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Oznacza to, że w razie upadłości banku BFG zwraca depozyty do wysokości określonej w ustawie Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji.

Audycja Akademia Finansów: