Akademia Finansów odc. 6. NBP i RPP - serce finansów

Posłuchaj audycji.

Trochę historii

W czasach monarchii za bicie monety, która była podstawową formą pieniądzaodpowiedzialny był władca. To on decydował o jej wadze oraz kruszcu co oczywiściemiało wówczas ogromny wpływ na wartość samej monety. Zmniejszanie zawartościkruszcu nazywane było psuciem pieniądza, co było częstym zabiegiem władcówzaangażowanych w kosztowne wojny. Pierwsza instytucja na świecie, która pasuje dodefinicji banku centralnego powstała w połowie XVII wieków w Szwecji. Mniej więcej wtym samym czasie, kiedy ten kraj prowadził wojnę z Rzeczypospolitą znaną pod nazwą„potopu”. Długą historię ma również tradycja polskiej bankowości centralnej. Co dlaniektórych, może być zaskoczeniem, pierwszy Bank Polski powstał w czasach zaborów,jeszcze przed powstaniem listopadowym. Warto o tym pamiętać, bo jeszcze na początkuXX wieku, wiele krajów świata, w tym także tych uchodzących za nowoczesne irozwinięte nie posiadało banku centralnego. Dziś na świecie nie ma w tej chwili kraju wktórym nie funkcjonowałaby instytucja, która jest odpowiedzialna za kreację pieniądza. Wrealiach współczesnej ekonomii byłoby to nawet trudne do wyobrażenia.

Narodowy Bank Polski

Tematem roli Narodowego Banku Polskiego szerzej zajmowaliśmy się w drugim odcinkuAkademii Finansów. Przypomnijmy jednak czym jest współczesny bank centralny.Według definicji, jest to instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemubankowego oraz prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej państwa. W Polsce funkcjębanku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.Wśród funkcji banku centralnego należy wyróżnić emisję pieniądza gotówkowego –pamiętajmy, że jest to jedyna instytucja uprawniona do emitowania znaków pieniężnych wdanym państwie. Jest także bankiem banków, zaopatrując banki w pieniądz oraz regulując

rezerwy w bankach komercyjnych. Realizuje również transakcje z zagranicznymi bankamicentralnymi i instytucjami międzynarodowymi.Bank centralny jest także bankiem państwa poprzez prowadzenie rachunków wieluinstytucji państwowych. Wśród innych określeń opisujących rolę banku centralnego jesttakże określenie „pożyczkodawca ostatniej szansy”, to rola wspomagająca banki iinstytucje finansowe w sytuacji kryzysowej.

Miejsce ważnych decyzji

Rada Polityki Pieniężnej to organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego. Jegozadaniem jest z jednej strony coroczne ustalanie założeń. Z drugiej zaś realizacja politykipieniężnej państwa czyli taka część polityki gospodarczej, która polega nasystematycznych działaniach. Ich celem jest zapewnienie stabilności cen czyli innymisłowy niskiej inflacji. Wśród najważniejszych zadań RPP w tym zakresie jest ustalaniestóp procentowych NBP.Jak powiedział podczas warsztatów dr Wiktor Krasa z Wyższej Szkoły Ekonomii, Prawa iNauk Medycznych w Kielcach, aby uzmysłowić sobie jak działa przełożenie decyzji ws.stóp na gospodarkę, trzeba sobie uzmysłowić że cała ekonomia – opiera się na dwóchwspółpracujących ze sobą podmiotach tj. podmiocie popytowym i podmiocie podażowym.Upraszczając, pierwszy z nich kojarzony jest z rolą konsumenta, drugi – przedsiębiorcy,który dostarcza dany towar bądź usługę na rynek. Te stopy procentowe, oddziałujązarówno na konsumentów jak i na producentów – powiedział ekspert. Kiedy inflacjaznacząco rośnie, lub prognozy wskazują na to, że będzie wyższa od zakładanego celuinflacyjnego, Rada Polityki Pieniężnej musi reagować poprzez podniesienie stópprocentowych. Taka decyzja z jednej strony podnosi koszty kredytów, z drugiej zachęcado oszczędzania, bowiem rośnie jednocześnie np. oprocentowanie lokat. To osłabiakonsumpcję i hamuje wzrost cen. W sytuacji spowolnienia gospodarczego a także deflacji(spadku cen), RPP podejmuje decyzję o obniżce stóp procentowych, co pobudzakonsumpcje i inwestycje poprzez zmniejszenie kosztów kredytów. To oczywiście pewneuproszczenie, ale pozwala nam zrozumieć mechanizm decyzji rady. Dodajmy jednak, żenie mają one natychmiastowego przełożenia na gospodarkę, a we wskaźnikach sąwidoczne zazwyczaj po kilku miesiącach. To sprawia, że decyzje RPP mają charakterwyprzedzający. Nie ma tutaj miejsca na automatyzm w działaniu. Potrzebna jest dogłębnaanaliza, szczegółowe prognozy oraz ogromna wiedza ekonomiczna. Wystarczy przejrzećcykliczne raporty o inflacji z charakterystycznymi wykresami wachlarzowymi (które

zawierają najbardziej optymistyczne i pesymistyczne prognozy) aby zdać sobie sprawę jakwiele zmiennych muszą brać pod uwagę członkowie Rady Polityki Pieniężnej.

Nie taka inflacja straszna

Przy okazji warsztatów Akademii Finansów poświęconych Radzie Polityki Pieniężnejsporo pytań uczniów z Zespołu Szkół Informatycznych w Kielcach dotyczyło zagadnieniainflacji. Zdaniem dr Wiktora Krasy, to kluczowe pojęcie, które powinno być dobrzezrozumiane. Najczęściej bowiem, wzrost cen jednoznacznie identyfikujemy z czymś złyma ich spadek z czymś dobrym. Nic bardziej mylnego! - Inflacja najogólniej mówiąc towzrost cen towarów i usług. Pamiętajmy, że obok inflacji jest także deflacja, która jest jejprzeciwieństwem i oznacza spadek tych cen. Takie zjawisko było bardzo wyraźniewidoczne u naszych sąsiadów, zresztą i my zbliżaliśmy się do podobnej sytuacji. Z punktuwidzenia konsumentów jest to zjawisko korzystne ale do pewnego czasu. My jakokonsumenci życzylibyśmy sobie, żeby ceny nie ulegały zmianie albo malały. Gdyby takbyło, to przedsiębiorcy generowaliby niższe przychody. To mogłoby się odbić po jakimśczasie na wynagrodzeniach pracowników. Z punktu widzenia szeroko rozumianych naukekonomicznych pożądaną sytuacją jest taka, w której ta inflacja utrzymywałaby się wprzedziale od 0,1 do 5 proc. w skali roku. Najlepiej gdyby ona była indywidualniededykowana do danego kraju. U nas ta stopa wynosi 2,5 proc. i ona będzie oscylowaćwedług tej wartości. Z punktu widzenia rozwoju gospodarki, inwestycji, systemubankowo-finansowego jest to jak najbardziej optymalna, zrównoważona struktura wzrostuinflacji.

Decyzja RPP - dotyczy nas wszystkich

Jak już wspomnieliśmy każdorazowo decyzja o podniesieniu stóp procentowych wpływana comiesięczne raty kredytów. Jeśli stopy rosną, rośnie wysokość rat. Rośnie równieżoprocentowanie lokat. Obecnie stopy procentowe w Polsce są na historycznych minimach.Odczuły to z pewnością osoby, które wzięły kredyt hipoteczny w złotych np. w 2011 lub2012 roku. Od tego czasu ich rata malała kilkakrotnie. Takie decyzje dotyczące stóp RPPpodejmuje na comiesięcznych posiedzeniach. Od dłuższego czasu, członkowie radydecydowali o pozostawieniu ich na dotychczasowym poziomie. Aktualną wysokość stópmożna sprawdzić na głównej stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego.Zachęcamy także do lektury Portalu Edukacji Ekonomicznej NBPORTAL.PL gdzieznajdziemy wiele ciekawych tekstów odnoszących się do zagadnienia polityki pieniężnej.