Dzieciaki Cudaki: Skarby regionu - Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu

ZABYTKOWY ZAKŁAD HUTNICZY W MALEŃCU

W miejscowości Maleniec, położonej w odległości 22 km na południowy-zachód od Końskich, znajduje się jeden z najlepiej zachowanych staropolskich zakładów metalurgicznych, w którym działalność wytwórczą prowadzono w latach 1784-1967. W chwili uruchomiania była to największa fabryka żelaza na ziemiach polskich, dysponująca unikalnym układem hydroenergetycznym, składającym się z 18 kół wodnych zanurzonych w nurcie rzeki Czarnej. Dzięki inwestycjom zrealizowanym przez Tadeusza Bocheńskiego w połowie XIX wieku był to najnowocześniejszy, prywatny zakład hutniczo-górniczy w Królestwie Polskim i centrum jednego z najważniejszych ośrodka metalurgicznego funkcjonujących na terenie Doliny Czarnej. W jego skład wchodziły zespoły wielkopiecowe w Cieklińsku i Kawęczynie, pudlingarnia i walcownia w Rudzie, kopalnia rud żelaza w Miedzierzy oraz wyposażona w ogniska i kucia fryszerskie fabryka żelaza w Maleńcu. W latach 50-tych XIX wieku w zakładzie uruchomiono zmechanizowaną produkcję blachy, gwoździ i narzędzi gospodarczych, realizowaną w oparciu o ciąg technologiczny składający się z urządzeń napędzanych kołem wodnym. W okresie powstania styczniowego, zarządzający fabryką bracia Izydor Franciszek i Józef Bocheńscy zorganizowali konspiracyjną produkcję broni na potrzeby walczących oddziałów powstańczych. Ich młodszy brat Roman wziął czynny udział w powstaniu, stając się pierwowzorem postaci Józefa Odrowąża, głównego bohatera powieści Stefana Żeromskiego pt. „Wierna Rzeka”. W II połowie XIX wieku wytwarzany w fabryce surowiec żelazny stanowił materiał do produkcji maszyn rolniczych i urządzeń dla przemysłu przetwórczego. Jego produkcja oparta była na technologiach wykorzystujących węgiel drzewny, znacznie droższy niż węgiel kamienny i koks. Wysokie koszty produkcji ograniczały możliwości modernizacyjne zakładu, który przestawiono na przerób złomu żelaznego. W okresie międzywojennym w fabryce wytwarzano gwoździe, łopaty oraz inne narzędzia rolnicze. Produkcja ta była kontynuowana w latach powojennych, kiedy to zakład został znacjonalizowany i przejęty przez państwa. W 1967 roku zakończono eksploatację zabytkowych urządzeń i konstrukcji, obejmując je ochroną konserwatorską. Od 1970 roku obiekt pozostawał pod opieką studentów i pracowników Politechniki Śląskiej w Katowicach. Do czasów współczesnych zachowały się dawne hale produkcyjne oraz kompletny ciąg technologiczny do produkcji narzędzi gospodarczych z blachy żelaznej. Od 2005 roku zespół zakładu przemysłowego w Maleńcu stanowi siedzibę samorządowej instytucji kultury o nazwie Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu, prowadzącej działalność w zakresie zachowania i promocji technologicznego dziedzictwa regionu. 

Adres:

Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu

Maleniec 54, 26-242 Ruda Maleniecka

www.maleniec.pl

Tel. 41 373 11 42

E-mail: zzh@maleniec.pl

Godziny otwarcia:

poniedziałek, wtorek, środa, czwartek, piątek sobota 8.00-15.00

niedziela 10.00-18.00